Sociaal werk voor inwoners met ggz-problematiek

Gerdien Rabbers was tot voor kort directeur van “Samen Sterk zonder Stigma” en is nu bureau coördinator bij Sociaal Werk Nederland. In dit Verdiwel Lab verzorgde zij een pitch over haar visie op een inclusieve samenleving waarin mensen met een psychische aandoening volop mee kunnen doen. Ons bestuurslid Jorinde Klungers, directeur-bestuurder van Perspectief Zutphen, verzorgde een pitch over de ervaringen van haar organisatie met deze doelgroep. Vervolgens gingen deelnemers met elkaar in gesprek.

Zelfstigma

Gerdien Rabbers van Sociaal Werk Nederland nam de eerste pitch voor haar rekening. Zij belichtte op persoonlijke titel haar visie op een inclusieve samenleving, waarin mensen met een psychische aandoening volop mee kunnen doen. Een groot knelpunt is volgens haar het zelfstigma. Gerdien vertelde wat daar goed gaat en welke knelpunten zij daar ziet, waaronder het zelfstigma. ‘Het normaliseren van het burencontact is een belangrijke voorwaarde om dat zelfstigma tegen te gaan en sociale inclusie te bevorderen,’ betoogde Gerdien. ‘Sociaal werkers kunnen hier een grote rol in spelen.’ Tot enkele maanden geleden was zij directeur van “Samen Sterk zonder Stigma”. Dat is een organisatie die zich inzet voor een inclusieve samenleving, waarin mensen met een psychische aandoening niet worden geconfronteerd met uitsluiting of discriminatie. Een belangrijk knelpunt is volgens Gerdien het zelfstigma. ‘Het normaliseren van het burencontact is een belangrijke voorwaarde om stigma tegen te gaan en sociale inclusie te bevorderen,’ betoogde Gerdien. ‘Sociaal werkers kunnen hier een grote rol in spelen.’

Gerdien was tot voor kort directeur van “Samen Sterk zonder Stigma” en is nu bureau coördinator bij Sociaal Werk Nederland.

Structuur van samenwerken, bestuurlijk en uitvoerend

In de regio Apeldoorn-Zutphen is vanuit de ggz, huisartsenzorg, gemeentes, sociaal werk en herstelinitiatieven een regioplan opgesteld om de wachtlijsten in de ggz te verminderen (zie bijlage 1 onderaan dit bericht). Dit plan heeft een looptijd van 2,5 jaar. ‘Vanuit verschillende werkgroepen wordt samengewerkt aan een betere samenwerking en beter zicht op elkaars mogelijkheden en werkwijzen,’ vertelde Jorinde Klungers. Een mooi resultaat in Apeldoorn is dat 40% van de besproken casussen op de transfertafel (een plek waar je kan casussen bespreken om sneller passende zorg en ondersteuning te krijgen) toe geleid is naar andere zorg en ondersteuning, waarvan 10% in het sociaal domein. Ook zijn afspraken gemaakt om in elke deelnemende organisatie een professional als wegwijzer te hebben, die in een lokaal netwerk van wegwijzers samenwerkt (zie bijlage 2). Zo kunnen professionals elkaar sneller vinden en meer gebruik maken van elkaars expertise om de juiste zorg en ondersteuning te vinden voor mensen met een psychische kwetsbaarheid, passend bij hun verhaal en behoeftes.
‘Duidelijk is geworden dat het sociaal werk veel meer kan betekenen dan bekend was bij de ggz. De wachtlijsten zijn nog niet verkleind om diverse redenen, maar de samenwerking tussen alle partijen is verbeterd, waardoor een beweging in gang is gezet om echt samen te werken in de zorg en ondersteuning van mensen met een psychische kwetsbaarheid. Daarnaast worden innovatieve aanpakken uitgeprobeerd en geïmplementeerd en nieuwe projecten opgezet.’

Jorinde is directeur-bestuurder van welzijnsorganisatie Perspectief Zutphen en werkte jaren in de ggz. Ze is voorzitter van een van de werkgroepen van de regio-aanpak, gericht op herstelgericht werken en meedoen in de samenleving.

Goede praktijkvoorbeelden

De deelnemers wisselden goede praktijkervaringen en inzichten met elkaar uit, evenals knelpunten.

• Jan Buijze vertelde over het activiteitencentrum in Soest, waarin zijn organisatie samenwerkt met ge ggz. En over het maatjesproject voor mensen psychische of psychiatrische problematiek.
• Marcel Bastiaansen Marcel ervaart veel energie op de verbinding buurt en zorg en ziet grote kansen voor sociaal werk om daaraan een bijdrage te leveren. Hoe maken we dit concreet?
• Monique Kuik vertelde over een project van Meerwaarde in Haarlemmermeer(waar zij manager was) voor mensen met een ggz-achtergrond die als nieuwkomers in de wijk komen. In dit project worden zij wegwijs in en verbonden met de wijk.

Vervolgens wisselden de deelnemers van gedachten over de volgende vraagstukken:

• Samenwerking met de ggz komt vaak moeilijk op gang. Hoe start je een goede samenwerking met de ggz?
• Hoe kun je met expertise uit de ggz het sociaal werk versterken? Als de ggz ambulante werkers de wijk in stuurt, heeft het sociaal werk dan nog iets extra’s te bieden?
• Wat moet je in je organisatie georganiseerd krijgen en welke kennis en ervaring moet je in huis hebben om deze doelgroep te bedienen?
• Hoe kan de samenwerking met gespecialiseerde organisaties eruit zien? Wat voor rolverdeling hanteer je dan?
• Hoe land je met je gezamenlijke aanpak in de wijk? Vanuit een gezamenlijk meldpunt?
• Hoe wissel je informatie uit?
• Kun je het sociaal werk met expertise uit de ggz versterken?

Welke inzichten hebben deelnemers in dit Verdiwel Lab opgedaan?

• In sommige situaties is de samenwerking met de ggz vooral uitvoerend, in andere situaties is die samenwerking vooral bestuurlijk. Ideaal is samenwerking op beide niveaus.
• Als er nog geen samenwerking met de ggz is, probeer daar dan binnen te komen via iemand die je kent. Is die er niet? Investeer dan in relaties.
• Als je samenwerking met de ggz en eventuele andere partners van de grond wilt krijgen: begin klein, met een overzichtelijk aantal deelnemers.
• In de samenwerking met de zorg in het algemeen (bijvoorbeeld in wijkteams) of met de ggz in het bijzonder, is de valkuil dat sociaal werkers teveel richting zorg opschuiven. Het is belangrijk dat zij juist in de samenwerking met de ggz hun kernkwaliteit hoog in het vaandel houden: als specialisten van het dagelijks leven. De zorgspecialisten zitten bij de ggz. Het is belangrijk om een goede taakverdeling en afstemming af te spreken, zeker in crisissituaties.
• Marcel adviseert: beperk je niet tot mensen met psychische problematiek, maar verbreed je doelroep: richt je ook op menen die na detentie weer een plek in de samenleving moeten krijgen, op (ex)verslaafden, op mensen die last krijgen van dementie.
• Gerdien hoorde zowel in het Lab van 23 oktober als in dit Lab veel interessante ervaringen vanuit het sociaal werk. Voor de ggz is het sociaal werk vaak onzichtbaar. Het sociaal werk moet veel duidelijker en vaker aan de ggz laten zien wat zij voor mensen met psychosociale vraagstukken kan betekenen: ‘Stap erop af en zorg dat jouw sociaal werkers uiteindelijk het telefoonnummer van de psychiater op zak hebben.’
• Eufride wil samen met de woningcorporatie kijken of ze iets kunnen doen met het Opstapprotocol: op die manier zou je nieuwe inwoners van wijken die extra aandacht nodig hebben, van dienst kunnen zijn. Dat kan na verloop van tijd voor een brede doelgroep zijn, zoals Marcel bepleit. Ze begint bij de woningcorporatie, omdat daarmee al een link is.
• Jan wil zich oriënteren op relaties met zorgverzekeraars. ‘Gewoonlijk zit ik financiers redelijk op de huid, maar over zorgverzekeraars heb ik nooit iets uitgezocht en ook geen contacten gelegd.
• Truus kan Jan in contact brengen met regio’s waar ze in dat opzicht al verder zijn.
• Marcel heeft een contract met een zorgverzekeraar over een aantal activiteiten, waaronder een sociale benadering voor mensen met dementie. Marcel en Jan hebben daar verder nog contact over. Verder is hij blij met de suggestie van Jorinde over moreel beraad. In het verleden heeft hij daarmee gewerkt in de jeugdzorg, maar nu realiseert hij zich dat hij daarmee ook goed uit de voeten kan als het gaat om begrenzing en afstemming in aanbod voor deze doelgroep.
• Jorinde vind het leuk om te horen dat er veel meer wordt samengewerkt met de ggz dan zij had verwacht. ‘Dat geeft mij veel energie en het gevoel dat we hier samen sterker in kunnen worden.’
• Nelian neemt mee dat het goed is om klein te beginnen en bij jezelf te blijven. Zij zou graag nog eens in contact komen met andere deelnemers. ‘Daar is Verdiwel voor,’ zegt Kees. Het thema is actueel, krijgt wellicht vaker aandacht en alle deelnemers kunnen elkaar benaderen om inzichten en ervaringen te delen, zoals ook Jan en Marcel gaan doen.
• Truus zegt dat het sociaal werk een belangrijke bijdrage kan leveren aan ondersteuning van mensen met psychosociale problematiek. Ze is verrast dat er al zoveel leden van Verdiwel mee bezig zijn. Zij wil vanuit Sociaal Werk Nederland die samenwerking met de ggz verder stimuleren. Daarvoor organiseert zij een bijeenkomst. Kees en Monique kunnen er voor zorgen dat de uitnodiging voor die bijeenkomsten bij alle leden van Verdiwel terecht komt.
• Carola deelt de conclusie dat het goed is om de samenwerking in elk geval in het begin klein en overzichtelijk te houden. ‘Dan heb je meer slagkracht.’ Wij hebben een maatjesproject voor mensen die niet lekker in hun vel zitten, maar dat is niet specifiek gericht op mensen met ggz-problematiek. Dat kan variëren van mensen die rouwen tot mensen van wie de actieradius kleiner wordt. Vanuit de Thuiszorg hebben wij wel de vraag kegreken of we maatjes kunnen leveren voor mensen met psychosociale problematiek. We moeten training of intervisie voor zulke maatjes organiseren.’

Deelnemers

– Marcel Bastiaansen, Participe, Alphen aan den Rijn
– Jan Buijze, Stichting Balans, Soest
– Henrieke Hofsteenge, Sociaal Werk De Kaai
– Eufride Klein Rouweler, Stichting Perspectief, Beuningen
– Jorinde Klungers, Perspectief, Zutphen
– Monique Kuik, verenigingsmanager Verdiwel
– Carola van Oerle, WIJ Heemstede, Heemstede
– Gerdien Rabbers, Sociaal Werk Nederland
– Nelian Smit, Welzijn Bommelerwaard, Zaltbommel
– Truus van Tiggelen, Sociaal Werk Nederland
– Kees Neefjes, beleidssecretaris Verdiwel, gespreksleider

Na dit Verdiwel Lab mailde Truus nog een tip:

Beste Kees,

Maarten Wegman van Menzis heeft bij een online bijeenkomst voor leden aan de dialoogtafel gezeten. Hij is voorstander van financiering voor preventie vanuit de zorgverzekering maar ziet daarvoor ook de nodige drempels in de huidige wetgeving. In onderstaande link vind je wat voorbeelden hiervan VWS bezoekt Cooperatie Menzis

In Brabant zijn we verkennende gesprekken aan het voeren samen met leden met een andere zorgverzekeraar. Wellicht komen hier nog meer mooie voorbeelden uit.

De ervaring leert dat het vooral om mensen gaat die het lef hebben buiten de lijntjes te kleuren. En zoals altijd helpt het als de relaties tussen bestuurders goed zijn.

Groetjes Truus

Bijlage 1: Bijlage Verdiwel Lab 14 okt 2022 Regioplan Aanpak wachttijden ggz Apeldoorn-Zutphen

Bijlage 2: Bijlage Verdiwel Lab 14 okt 2022 Wegwijzer versie 3