Een diepgaande blik op de impact en ethiek van kunstmatige intelligentie

Bosma ging in op de invloed van AI op individualisme, een verschuiving die al in de Verlichting werd ingezet. Door technologie krijgen mensen steeds meer autonomie, waardoor de noodzaak van collectieve structuren afneemt. AI versterkt deze ontwikkeling: we kunnen tegenwoordig vanuit huis vrijwel alles zelfstandig doen. Bosma verbond deze trend met het liberale denken, waarin persoonlijke vrijheid en onafhankelijkheid centraal staan. Hij plaatste dit in historisch perspectief en maakte duidelijk dat AI niet op zichzelf staat, maar onderdeel is van een langdurig maatschappelijk proces.

In zijn technische uitleg over AI verwees Bosma naar de theorie van ‘Systeem 1 en Systeem 2 denken’ van Daniel Kahneman. Hij legde uit dat AI vooral sterk is in Systeem 1-denken: snel en intuïtief, gericht op patroonherkenning, wat bijvoorbeeld in taalmodellen wordt toegepast. AI-modellen verwerken data en voorspellen patronen, maar ze missen het vermogen tot het Systeem 2-denken – het vermogen tot logisch redeneren en dieper inzicht – en kunnen daarom complexe verbanden niet echt begrijpen. Dit verschil verklaart waarom AI wel efficiënt kan functioneren, maar ver verwijderd blijft van werkelijk menselijk begrip.

Interessante beschouwing van een van de aanwezigen: “ Zijn ‘ouderen’ beter in prompten dan jongeren omdat hun kennis en ervaring groter is?”

Bosma bracht een interessante kijk op de werking van AI: in plaats van bewust te denken, rekent AI met probabilistische modellen die de waarschijnlijkheid berekenen van woorden of patronen. Hierdoor kan AI de schijn wekken van intelligentie, maar zonder enig besef van context of betekenis. Dit probabilistische karakter betekent dat AI ons kan ondersteunen, maar niet kan vervangen in kritische taken die inzicht en ethische afwegingen vereisen.

In het afsluitende gedeelte benadrukte Bosma het belang van een moreel kompas bij de inzet van AI, vooral nu technologie steeds meer invloed uitoefent op ons dagelijks leven. Hij riep op om kritisch te blijven op de manier waarop AI wordt ingezet en de waarden van privacy, autonomie en menselijke verbinding te beschermen. AI zou de mens moeten verrijken en ondersteunen zonder de menselijke rol te verdringen. Het morele kompas dat Bosma voorstelde, omvat niet alleen technische controle, maar ook een ethische verantwoordelijkheid om de mens centraal te stellen in een wereld waarin technologie steeds meer taken overneemt.

Bas Bosma, sinds 1 maart 2024 hoogleraar aan de School of Business and Economics (SBE) aan de Vrije Universiteit en afgestudeerd in filosofie

Praktijkvoorbeelden, naast de kracht van AI bij vertaalwerk en efficiënter werken:

AI kan de toegang tot ondersteuning verbeteren door continu beschikbaar te zijn. Voor mensen die kampen met eenzaamheid, kan AI bijvoorbeeld als ‘gesprekspartner’ dienen, wat een gevoel van verbinding en aanwezigheid kan creëren.

Een van de aanwezigen besprak een voorbeeld van jongeren die in een virtuele omgeving met een AI-gedreven avatar sociale vaardigheden kunnen oefenen. Dit kan vooral waardevol zijn voor jongeren die zich prettiger voelen in een digitale setting en zo hun communicatievaardigheden kunnen versterken in een veilige en gecontroleerde omgeving.